- Nhà nước Việt Nam đối xử thế nào với thương phế binh VNCH và cựu tù cải tạo?
Mạch Sống, ngày 26 tháng 1, 2025
Uỷ Ban LHQ về Quyền của Người Khiếm Dụng sẽ rà soát Việt Nam trong 2 ngày 6 và 7 tháng 3 tới đây về thực thi công ước liên quan mà nhà nước Việt Nam đã trở thành quốc gia thành viên năm 2015. Đây sẽ là lần rà soát đầu tiên đối với Việt Nam về công ước này.
Trong bản đóng góp với Uỷ Ban rà soát gửi đi ngày 24 tháng 1 vừa qua, BPSOS và tổ chức Vận Động cho Đức Tin và Công Lý ở Việt Nam đã nêu 3 nhóm người khiếm dụng bị nhà nước Việt Nam gạt ra lề, không công nhận và không cho tiếp cận các dịch vụ y tế, xã hội, huấn nghệ...
Hình 1 – Ts. Nguyễn Đình Thắng và Ông Grover Joseph Rees, Cố Vấn Trưởng của DB Christopher Smith, thăm các TPB VNCH, Việt Nam, tháng 12 năm 1997
Thương phế binh Việt Nam Cộng Hoà
Thành phần thứ nhất bao gồm các TPB VNCH. Chính quyền Việt Nam vẫn xem họ là thù địch và gây khó khăn cho những nhóm từ thiện giúp đỡ họ.
Chùa Liên Trì, nơi khởi xướng chương trình “Chăm sóc TPB VNCH”, đã bị phong toả từ năm 2013 và cuối cùng bị đập phá năm 2016.
Nhà thờ Dòng Chúa Cứu Thế tiếp nối chương trình năm 2013 dưới tên “Tri ân TPB VNCH” và phát triển nó với nhiều dịch vụ như: giúp chi phí bảo hiểm y tế hàng năm, gắn chân tay giả, khám sức khỏe tổng quát và tầm soát bệnh, giúp chi phí mai táng khi qua đời, hỗ trợ cho con cháu học bổng, tặng quà và tiền vào những dịp Tết, tìm nơi cư ngụ và giúp tiền thuê nhà, tổ chức các buổi họp mặt than hữu, giúp sửa nhà, xây nhà.
Các TPB tham gia chương trình bị sách nhiễu, đe dọa, cô lập tại địa phương, và nhiều khi bị tịch thu tiền hoặc quà tặng. Họ bị ngăn cấm không được nhận sự giúp đỡ của các linh mục. Chính quyền chặn dịch vụ gởi tiền cho các TPB qua bưu điện và chặn các tình nguyên viên đến gặp TPB tại nơi cư ngụ để trao quà, trao tiền… Họ đe doạ các tình nguyện viên, buộc họ ký giấy cam kết không hoạt động cho chương trình.
Chính quyền địa phương lắp đặt camera để giám sát những người đến nhà thờ DCCT Sài Gòn và tuyên truyền chương trình là nơi tụ tập những người chống lại chính quyền, nhằm lật đổ chính quyền. Các Linh Mục DCCT gặp mọi khó khăn, bị đe doạ. Một số bị chuyển đi xa. Năm 2017, Ông Nguyễn Bắc Truyển, phối hợp viên chương trình “Tri ân TPB VNCH”, bị bắt và tuyên án tù 11 năm.
Từ ngày 4 đến ngày 8 tháng 1, 2019, hàng trăm công an phong toả khu Vườn Rau Lộc Hưng để đội phá dỡ triệt hạ toàn bộ các căn nhà của người dân tại đây. Nhiều TPB VNCH được các linh mục DCCT tạo điều kiện an cư trong khu Vườn Rau Lộc Hưng trở thành vô gia cư; nhà nước không hề quan tâm giúp họ tìm nơi cư ngụ thay thế.
Nạn nhân tra tấn
Tài liệu cho biết là tuyệt đại đa số tù cải tạo đã bị tra tấn liên tục trong thời gian dài. Phần lớn họ là quân cán chính VNCH. Các nghiên cứu ở Hoa Kỳ cho thấy trong số cựu tù cải tạo đến Hoa Kỳ trong chương trình HO thì 90% bị hậu chấn tâm lý, 49% bị trầm cảm nặng và tỉ lệ rất cao bị chấn thương não. Trong nhiều năm, BPSOS đã phỏng vấn hàng trăm cựu tù cải tạo về các hình thức tra tấn thông dụng. Các hình thức này được liệt kê trong tài liệu gửi cho Uỷ Ban LHQ về Quyền của Người Khiếm Dụng.
Cho đến tận giờ, tình trạng tra tấn vẫn thường xuyên xảy ra với người bị tạm giam điều tra và với tù nhân sau khi bị tuyên án. Từ năm 2013, BPSOS đã cùng một số nhà nghiên cứu phát hành nhiều tài liệu về tình trạng tra tấn ở Việt Nam.
Nhà nước Việt Nam không hề công nhận các tổn thương thể xác và tâm lý là hậu quả của hành vi tra tấn trong các trại tù cải tạo trước đây và ở đồn công an, trại giam và nhà tù cho đến nay. Các người trở thành khiếm dụng do tra tấn không hề được tiếp cận dịch vụ y tế, chữa trị tâm thần, hoặc xã hội.
Nạn nhân buôn người
Một số người tham gia chương trình xuất khẩu lao động của nhà nước đã bị chủ sử dụng lao động đày đoạ, hành hung đến nỗi trở thành phế tật. Sau khi được giải cứu và hồi hương do BPSOS can thiệp, họ không hề nhận được bất kỳ sự trợ giúp nào từ nhà nước Việt Nam. Thậm chí họ không được thừa nhận là nạn nhân buôn người và có khi còn bị công an đe doạ, cấm không cho lên tiếng đòi công lý.
Các khuyến nghị
Hai tổ chức đồng tác giả của tài liệu đưa ra một số khuyến nghị cho Uỷ Ban LHQ về Quyền của Người Khiếm Dụng, gồm có:
- Phối hợp với các quốc gia viện trợ giới thiệu một số hồ sơ TPB VNCH, nạn nhân tra tấn, nạn nhân buôn người cho chính quyền Việt Nam làm phép thử.
- Tạo phương tiện cho các nhóm từ thiện tiếp xúc các cơ quan hữu trách của nhà nước Việt Nam để phối hợp chương trình hỗ trợ TPB VNCH.
- Hợp tác với Uỷ Ban LHQ Chống Tra Tấn để yêu cầu nhà nước Việt Nam cung cấp số liệu về các nạn nhân của sự tra tấn và những hỗ trợ và dịch vụ mà họ đã nhận được từ chính quyền hoặc các tổ chức dịch vụ.
- Hội ý trực tiếp với đại diện của các thành phần khiếm dụng bao gồm các TPB VNCH, các nạn nhân tra tấn, các cựu tù cải tạo và các nạn nhân buôn người bị trở thành khiếm dụng.
Tài liệu tham khảo:
Tài liệu đóng góp với Uỷ Ban LHQ về Quyền của Người Khiếm Dụng
https://dvov.org/wp-content/uploads/2025/01/BPSOS-AFJVN-Joint-Submission-CRPD-Jan-24-2025.pdf
